1391/8/17 چهارشنبه لارستان در عصر صفويه



امراي لارستان تا سال 1010 ق به استقلال حكومت كرده اند . با روي كار آمدن صفويان و در دورهُ حكومت شاه اسماعيل و شاه تهماسب ، امير لار با پرداخت خراج و ايجاد روابط اقتصادي مناسب با شاهان صفوي ، موقعيت خود را حفظ كرد . ( وثوقي محمد باقر ، خنج ، نشر خرم ، 1372 ، ص 66 )

اما پس از به سلطنت رسيدن شاه عباس اول ، وضعيت جنوب ايران دچار دگرگوني شد . در اين دوران استعمارگران پرتغالي جزيرهُ آباد و پر رونق هرموز را در دست گرفته بودند . شاه عباس كه از اهميت اين منطقه و راه هاي تجارتي آن آگاه بود تصميم به تصرّف نواحي اشغالي و رونق بخشيدن به راه هاي تجارتي جنوب گرفت . او براي رسيدن به سواحل خليج فارس ناگزير بود نظر مساعد امير لارستان را جلب كند . شاه ابراهيم لاري در اين دوره حاكم لارستان بود و بنا به دلايل نامشخص روابط چندان خوبي با شاه ايران نداشت . شاه عباس كه براي سامان دادن به وضعيت فارس به شيراز آمده بود ، با بي اعتنايي و بي توجهي حاكم لار مواجه شد .( اسكندربيگ منشي ، همان ، ص 993 )

در همين دوره يكي از مسافران اروپايي نيز از امير لارستان ، به سببِ مصادرهُ‌ اموالش ، به شاه ايران شكايت برد .( فلسفي ، 1375 ، ص 1086 )

اين عوامل و شرايط باعث شد تا در سال 1010 ق ، الله وردي خان والي فارس مأمور فتح لارستان شود . ( منجّم ، همان ، ص 239 ) سپاه فارس در اين سال با تعداد بسيار زيادي سرباز و مهمّات ، پس از درگيري هاي طولاني و خسته كننده ، در مسير حركت خود قلعهُ شهر لار را به محاصره درآورد . امير لار و مردم شهر به اين قلعهُ مستحكم پناه بردند و اطمينان داشتند كه سپاهيان مهاجم قادر به فتح آن نخواهند بود . الله وردي خان به خوبي از اين موقعيت آگاهي داشت و در انديشه بود تا امير لار را به تسليم وادارد . از اين رو با دادن وعده هاي فريبنده به بعضي از سران شهر و هم چنين پيشنهاد مصالحه با شاه ابراهيم لاري و تضمين سلامتي او و يارانش باعث شد كه امير لار براي مذاكره از قلعهُ اژدها پيكر خارخ شود . الله وردي خان ، با زير پا نهادن و عده هاي خود ، شاه ابراهيم لاري را دستگير و همراهانش را به بند كشيد و قلعه را به تصرف سپاهيان خود درآورد . ( منجّم ، همان ، ص 241 )

 

او ضمن به دست آوردن غنايم بسيار ، حاكم لار و سران وفادارش را به نزد شاه ايران در بلخ فرستاد . شاه عباس با امير لار به سردي رفتار كرد و پنهاني دستور داد كه او را بكشند ( دلاواله ، 1380 ، ص 1153 ) .

اين دستور ،‌ هنگام بازگشت آخرين امير مستقل لارستان در مسير شيراز به لار به اجرا درآمد و پس از آن منطقهُ وسيع تحت حكومت امراي لارستان ، كه به ميلاديان مشهورند ، زير نظر الله وردي خان قرار گرفت . با تصرّف لار و سپس هرموز مسيرهاي تجاري مركز ايران به طرف خليج فارس پر رفت و آمد شد و لار و نواحي اطراف آن از اين موقعيت سود برد .

در دورهُ صفويه جاده هاي كارواني‌ كه از بندرعباس به اصفهان مي رفت ، از لارعبور مي كرد . از اين رو كاروان سراها و رباط ها و آب انبارهاي بسياري در مسير لار به بندر عباس و شيراز ساخته شد واين جاده به شاهراه ارتباطي ايران تبديل شد . ( فلسفي ، 1342 ، ص 257 ) حاكم لار بنا در بخش هاي جنوبي كشور را تحت كنترل داشت و امنيت آن نواحي را تأمين مي كرد . ( فلور ، ويلم ، ص ) منطقهُ لارستان در اواخر عصر صفوي ،‌ به دليل ضعف مركز و عدم نظارت دقيق ، در معرض تاخت و تاز « بلوچان » و « افغان ها » قرار گرفت . ( فلور ، ويلم ، ص )

مقاومت شديد مردم نيز مانع پيروزي سپاهيان اشرف افغان نبود و شهر به تصرف آنان درآمد . ( مورخ لاري ، 1371 ، ص 150 ) حاكميت افغان ها بر شهر لار چندان دوامي نداشت و با ظهور نادر شاه افشار مردم لار ، با شورش گستردهُ خود ، افغان ها و مهاجمان ديگر را از شهر بيرون راندند . يادگار نبرد خونين مردم محلّي با نيروهاي محمود افغان در چند كيلومتري شهر لار ، مسير جادهُ‌ لار – شيراز ، محلّي كه به پشت سنگر ( poštea-e sangar ) مشهور است ، هنوز هم ديده مي شود . ( اشكناني ، همان ، نسخه خطي) باشكست نيروهاي افغان دورهُ حاكميت نادر شاه آغاز شد . بناها وآثار بسياري از عصر صفويه در شهر لار و مسيرهاي تجاري آن بر جاي مانده است كه بازار قيصريه ، كاروان سراي باجگاه ، كاروان سراي هرمود ، كاروان سراي بريز ، كاروان سراي بنارويه و ده ها آب انبار و كاروان سراي ديگر از آن جمله است .